بسمه تعالی

بادگیر

به قلم حسین جمالی

    بی شک یکی از جاذبه های کم نظیر بافت تاریخی اردکان نمای بادگیرهای آن است که متمایز از همسانان خود در شهر یزد و سایر نقاط کشور، در ارتفاعی کم و به صورت یک طرفه ساخته شده اند؛ چرا که با توجه به اقلیم و نیز تجربه دریافته بودند که تنها بادهای شمالی قابلیت بهتری برای جذب در حریم خانه ها و سایر اماکن داشته اند.

بادگیر، نماد همت و سخت کوشی گذشتگان است که به ما ارث رسیده و بسان پرچمی برافراشته در برابر شدائد روزگار و کویر بی رحم و خشن به حالت قهر و آشتی سربلند و بی تکلف مقاوم ایستاده است. قهر با ناملایمات و بد خواهی ها و آشتی با مردمی که با قناعت و مناعت طبع در برابر کویر با صلابت ایستاده اند و با تمام وجود زندگی شان جاری است.

در گذشته بادگیرها به نسبت سطح رفاه، تمکن و جایگاه افراد ساخته می شدند. افراد متمول ، جلوه و پرداخت و تزئینات بیشتری را صرف و خرج می کردند تا مکمل شکوه و ابهت شان باشد؛ اما در حالت کلی، اصول اولیه معماری و تناسبات در همه خانه های بافت به مانند قانونی مدون رعایت شده است. از جمله تعداد دهانه یا چشمه های بادگیرها فرد بوده و ممکن است از ۱ تا ۲۱  چشمه هم برسد. معمولا نیز پهنه هر بادگیر را به پهنای ایوان و یا تالار در نظر می گرفته اند.

مکانیسم عملکرد آنها، آن طوری که در کتابها و مقالات مرتبط آمده، بدین نحو است: هنگامی که جبهه هوای تازه از راه می رسد، ابتدا باید هوای کهنه و دم کرده ساختمان خارج شود و سپس نوبت هوای تازه است که با گذر از چشمه ها طراوت و شادابی را به محیط خانه ها به ارمغان آورد.

اما در حال حاضر بادگیرها حال و روز خوشی ندارند ولی در عین حال درد دل و حرفهای بسیاری برای گفتن دارند. امروز دیگر جایگاه شکوه و جلالشان در نزد صاحبان فعلی وجود نداشته و اعم از ساکنین جدید و یا وراث، اهمیتی مبذول نمی دارند و از طرفی با آمدن وسایل برودتی جدید، کاربری شان را کم رنگ کرده و از همه عوامل مهمتر، هزینه های تعمیر و بازسازی سبب شده است راه حل تخریب و از میان برداشتن آنها آسانتر جلوه کند.

دلیل موضوع، مقایسه عکسهای جدید و حداقل ده سال پیش است که کاملا موید این ادعا می باشد و این به معنای زیان و صدمه دیدن یکی از جاذبه های میراث فرهنگی شهرمان است.

امید است از سال جاری، عزیزان دست اندر کار به خصوص میراث فرهنگی و سازمان بهسازی برنامه ای را در پیش بگیرند و با اختصاص بخشی از اعتبارات و البته با همیاری اهالی در راه احیاء این سازه های با ارزش تاریخی شهر گام بردارند. ان شاء الله

 

محمد پورروستائی اردکانی